Na przełomie sierpnia i września 2015 r. zostałam wraz z mamą zaproszona przez  redaktor Grażynę Orłowską-Sondej na Ukrainę. Udaliśmy się między innymi do miejscowości Zawadówka, w której urodzili się moi rodzice. Dokonaliśmy wówczas odkrycia zbiorowej mogiły pomordowanych w dniu 22. 12. 1944 r.

Dotychczas nikt nie interesował się tym miejscem i nikt tak naprawdę nie wiedział, gdzie to miejsce się znajduje. Wskazał nam je mieszkaniec Zawadówki, z pochodzenia Polak- Zenon Kiefor. Znakiem świadczącym, że jest to zbiorowa mogiła był metalowy krzyż, z tabliczką, na której można było odczytać napis jednej z zamordowanych i pochowanych tam osób. Było to nazwisko Bronisława Łozińskiego. Informację tę potwierdziła moja mama. Miejsce to  niczym nie przypominało pochówku niemalże 50 osób. Było zarośnięte drzewami, krzakami oraz chwastami. Ukraińcy zrobili tam śmietnik, gdyż znajduje się ono powyżej ich cmentarza. Postanowiłam wówczas, że zrobię wszystko, aby nadać mogile godny wymiar.

W roku 2016 w ramach akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia” wraz z uczniami- Michałem Czarneckim, Przemysławem Demboryńskim, Wiktorem Słomińskim, Mateuszem Stankiem, nauczycielem-Janem Przyszlakiem z Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Ludowie Polskim oraz znajomymi porządkowaliśmy cmentarz w Zawadówce i mogiłę znajdującą się w części ukraińskiej cmentarza. Już wówczas wiedziałam, że w najbliższej przyszłości muszę postawic tam pomnik upamiętniający pomordowanych. Po powrocie z akcji rozpoczęłam zbiórkę funduszy na ten cel.  Darczyńcami byli głównie krewni leżących w mogile, ale również miłośnicy Kresów. W ciągu roku udało się zebrać wymaganą kwotę.

W czerwcu 2017 r. udałam się do Monasterzysk, aby zamówić pomnik. Podczas kolejnej akcji  w 2017 r. nadzorowałam pracę kamieniarzy przy stawianiu pomnika. 26 lipca 2017 r. zorganizowałam sentymentalną podróż na Kresy, której uczestnikami była 50-osobowa grupa związana korzeniami z Zawadówką i Markową. Głównym celem wyjazdu było odsłonięcie i poświęcenie pomnika w miejscowości Zawadówka. Uroczystość na cmentarzu odprawił pochodzący z Borka Strzelińskiego ksiądz Marek Bordjakiewicz, który pełni posługę kapłańską w parafii w Dzikowcu. Jego ojciec urodził się w Zawadówce. Koncelebrował mu ksiądz parafii greckokatolickiej z Markowej Rusłan Szewczuk. Była ona bardzo wzruszająca, szczególnie dla osób, których bliscy są pochowani w zbiorowej mogile. Ksiądz Marek odprawił nabożeństwo żałobne, gdyż jak zauważył nawet nie wiemy, czy zmarli zostali godnie pochowani. Mord miał miejsce 22 grudnia 1944 r., a więc tuż przed Bożym Narodzeniem. Polacy, którzy przeżyli uciekli do pobliskich Monasterzysk. Nabożeństwu towarzyszyła wyjątkowa oprawa, z udziałem miejscowego chóru. Odsłonięcia pomnika dokonały osoby z Polski, tam urodzone i pamiętające ówczesne czasy. Wszyscy uczestnicy uroczystości byli bardzo wzruszeni. Następnie odwiedziliśmy  znajdujący się nieopodal kościół i cmentarz w Markowej.  Czekała nas tam miła niespodzianka. Wokół świątyni zgromadziła się tamtejsza społeczność. Otworzyli nam wysprzątany wewnątrz kościół. Ołtarz został przystrojony kwiatami i świecami.

Podczas tego wyjazdu zwiedzaliśmy także takie miejscowości jak Zarwanica, Buczacz i Lwów. Duże wrażenie wywarł na nas cmentarz Łyczakowski oraz Orląt Lwowskich. W Katedrze Lwowskiej ksiądz Marek Bordjakiewicz odprawił mszę świętą w intencji zamordowanych w Zawadówce i Markowej. Dla uczestników było to również wzruszające wydarzenie, gdyż jak wiemy w katedrze tej składał śluby król Jan Kazimierz.

Cały wyjazd był sentymentalną podróżą w przeszłość.

                                                                                                                      Wioleta Stupnicka

Zdjęcia z uroczystości

Prace wokół mogiły

Kościół w Markowej

Grupa w Buczaczu

Lwów