Stan cmentarza
Cmentarz w Tłumaczu (obwód Iwano-Frankiwski) – nekropolia w dalszym ciągu jest czynna i odbywają się na niej pochówki. Niestety ze szkodą dla zabytkowych polskich grobów. Zinwentaryzowano około 100 polskich mogił.
Wśród nich są również zabytkowe, zwłaszcza w „alei grobowców”. Na nekropolii znajduje się również kopiec z krzyżem, który jest poświęcony polskim żołnierzom, którzy polegli w czasie I wojny światowej.
Lokalizacja cmentarza
Pierwsza wzmianka o otwarciu nowego cmentarza oraz kaplicy cmentarnej w Tłumaczu pojawia się w 1894r. Fundatorką cmentarza była Hieronima Jahnowa, właścicielka dóbr tłumackich. Jej grobowiec znajduje się w centralnym punkcie cmentarza, przy głównej bramie wejściowej i w dość dużej odległości od części zinwentaryzowanej w niniejszym opracowaniu.
Cmentarz w Tłumaczu ma kształt trapezu i zlokalizowany jest w południowej części miasta, przy drodze prowadzącej do wsi Koroliwka (d. Korolówka) i Bortniki. Wzdłuż dłuższego boku trapezu ciągną się równolegle dwie, długie, główne aleje oraz jedna krótsza, powstała prawdopodobnie już po wojnie. Jedna z dwóch głównych alej (wewnętrzna), przy której znajdują się stare grobowce połączona jest prostopadłą aleją z wejściem głównym od strony ulicy. Przy alejce tej znajduje się grobowiec fundatorki cmentarza Hieronimy Jahnowej, właścicielki dóbr Tłumacz. Z trzech stron cmentarz otoczony jest siatką, natomiast od ulicy metalowym płotem oraz nowym, żelbetowym, betonowym ogrodzeniem, postawionym w ostatnim roku. W ogrodzeniu znajduje się trzy wejścia: dwa główne zamykane bramami z siatki oraz jedno wąskie i niezamykane prowadzące do południowej części cmentarza w kształcie czworoboku o wymiarach ok. 100/100/130/40, gdzie znajduje się kaplica cmentarna, pełniąca obecnie rolę kościoła katolickiego oraz polskie groby z przełomu XIX i XX wieku. Jest to czynny cmentarz komunalny o powierzchni ok. 5 hektarów.
W związku z brakiem miejsca pochówki odbywają się obecnie również w części cmentarza, gdzie znajdują się ostatnie polskie groby, szczególnie w mogiłach, które nie mają już polskich napisów. Pochówki odbywają się w starych mogiłach lub obok nich. Zgodnie z informacjami obecnych mieszkańców większość polskich grobów została zburzona przez Rosjan w czasie wojny lub nieco później.
Osoby pochowane na cmentarzu
Obecnie w przeważającej ilości odbywają się pochówki w obrządku grekokatolickim, ale także pojedyncze pochówki w obrządku rzymskokatolickim. Ze względu na istniejącą obecnie
w Tłumaczu dość dużą ilość wiernych kościoła prawosławnego prawdopodobnie pochówki odbywają się także w tymże obrządku.
Od momentu założenia cmentarza do roku 1944/45, czyli do czasu ekspatriacji Polaków z Tłumacza cmentarz był wyraźnie dwuwyznaniowy i pochówki odbywały się w dwóch obrządkach – rzymskokatolickim i grekokatolickim. Trudno jest ocenić, które z grobów przynależą do odpowiedniego obrządku. Można założyć, że groby opisane cyrylicą należą do wiernych wyznania grekokatolickiego, lecz wiele z nich, szczególnie te z okresu powojennego może należeć do wiernych wyznania rzymskokatolickiego o czym świadczyć mogą zapisane cyrylicą polskie nazwiska.
Wśród nielicznych zachowanych, polskich grobów przetrwały w dość dobrym stanie przede wszystkim groby oraz grobowce osób zamożnych i znaczących dla Tłumacza. Wynika to zapewne z zasobności rodzin i związaną z tym trwałość i solidność nagrobków z piaskowca, granitu lub marmuru.
Autor: Elżbieta Niewolska (Ogólnopolski Oddział Tłumaczan)