W 2015 r. po raz pierwszy wraz z moimi uczniami z Zespołu Szkół im. ks. J. Dzierżonia w Pieszycach, porządkowałam mogiły naszych przodków na Ukrainie w mieście Nadwórna. Tam pomiędzy wieloma grobami stoi na wzgórzu pomnik Żelaznej Brygady, który zainspirował naszą grupę do poznania historii tej formacji wojskowej.

Mieszkańcy Nadwórnej poinformowali nas, że takich pomników jest więcej i znajdują się w Mołotkowie, Pasiecznej, Rafajłowej, Zielonej i na Przełęczy Legionów w Gorganach. W trakcie pobytu udało nam się pojechać do Mołotkowa i uporządkować znajdujący się tam pomnik. O Żelaznej Brygadzie szukaliśmy informacji w internecie i wśród miejscowych, ale najlepszym wówczas źródłem informacji okazał się poznany przez nas w Nadwórnej mieszkaniec sąsiedniego Pieszycom miasta Dzierżoniowa, pan Adam Gajewski.

W trakcie kolejnej akcji porządkowania grobów w 2016r. nasza grupa wolontariuszy postanowiła uporządkować kolejny pomnik Żelaznej Brygady. Uczniowie wybrali pomnik w Pasiecznej, gdyż z posiadanych informacji miał być najbardziej zaniedbanym pomnikiem Polskich Legionistów, co okazało się być prawdą. Tak więc wiele pracy kosztowało nas uporządkowanie pomnika i terenu wokół niego. Pomnik już wtedy nie był w dobrym stanie. Jego podstawa się kruszy, a niektóre elementy są ruchome. Niestety, zabrakło nam czasu na uporządkowanie mogił wokół pomnika, postanowiliśmy więc w kolejnym roku wykonać to zadanie.

Zanim pojechałam wraz z uczniami na kolejną akcję zostałam zaproszona wraz z moją córką, również wolontariuszką akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”, do wzięcia w udziału w nagraniu reportażu o Żelaznej Brygadzie przez panią redaktor Grażynę Orłowską- Sondej. Odwiedziliśmy wspólnie mogiły Polskich Legionistów w Pasiecznej Zielonej i Rafajłowej. W trakcie pobytu w Nadwórnej w czerwcu 2017 r. z Telewizją Wrocław odbyło się spotkanie w Starostwie Powiatowym Nadwórna, w którym uczestniczyli przedstawiciele władz powiatowych jak i miejskich. Wszyscy wyrazili chęć pomocy i współpracy w naszych działaniach w ramach porządkowania cmentarzy oraz odnawiania nagrobków i pomników w Nadwórnej i Pasiecznej. Dzięki temu spotkaniu udało się zaangażować w tegoroczną akcję młodzież z Pasiecznej, która razem z nami porządkowała teren wokół pomnika i mogiły w Pasiecznej, a następnie w Nadwórnej.

Podczas prac na cmentarzu młodzież polsko-ukraińska dzieliła się wiedzą na temat Żelaznej Brygady oraz działań wojennych w trakcie I wojny światowej. Aby pogłębić wiedzę, udaliśmy się w dzień wolny na Przełęcz Legionów. To było niesamowite przeżycie wędrować drogą zbudowaną w górach przez legionistów w kilkadziesiąt godzin. Po dotarciu na przełęcz uporządkowaliśmy pomnik, złożyliśmy kwiaty i zapaliliśmy znicze w barwach narodowych oraz oddaliśmy cześć tam poległym, śpiewając pieśni patriotyczne. Nie można nie wspomnieć o okopach zbudowanych przez naszych żołnierzy, które są znakiem ówczesnych działań wojennych. Wracając do Nadwórnej, zatrzymaliśmy się w Rafajłowej i Zielonej przy kolejnych pomnikach Żelaznej Brygady i, podobnie jak w innych miejscach pamięci odwiedzanych przez nas, złożyliśmy kwiaty i znicze.

Nasza grupa odwiedziła już wszystkie znane nam mogiły Żelaznej Brygady. Każda z nich jest wyjątkowa i skłania do refleksji i zadumy, ale ta w Pasiecznej jest najbardziej zapomniana i wymaga pracy. Nasza grupa z pewnością w przyszłym roku po raz kolejny będzie porządkować cmentarz w Pasiecznej z polskimi mogiłami i nie zapomnimy o pomnikach polskich legionistów.

                                                                                                                             Bernadetta Szczypka

Fundacja Studio Wschód oraz TVP Polonia prowadzą zbiórkę na ratowanie Pomnika Żelaznej Brygady