Wczoraj minęła rocznica zakończenia konferencji w Jałcie. Na Krymie przywódcy ówczesnych mocarstw podjęli fatalne dla Polski decyzje. Alianci zachodni bez większych oporów oddali Polskę Stalinowi.

11 lutego 1945 zakończyła się konferencja w Jałcie. Jej decyzje przesądziły o przynależności Polski do bloku sowieckiego. Dokonał się podział Europy, a zachodnie kraje świętowały zakończenie wojny. W Polsce nastąpiła zmiana okupacji. Konferencja Jałtańska była kolejną po tej w Teheranie.

Ustalono wspólne plany i politykę mająca na celu „wymuszenie bezwarunkowej kapitulacji”. W sprawie Niemiec sprzymierzeni zgodzili się na ich podział, ale nie doszło do konkretnych ustaleń. Stalin chciał, by całe odszkodowanie zapłaciły Niemcy, w tym 50% proc. (10 mld dolarów) na rzecz ZSRR oraz by cały niemiecki przemysł ciężki przejęły narody sprzymierzone. Szczególnie Wielka Brytanie uważała tę cenę za skandalicznie wysoką. Wyspiarski kraj i USA ponosiłyby koszty utrzymania społeczeństwa niemieckiego przy życiu, podczas gdy inne kraje otrzymywałyby odszkodowania. Debata na ten temat została więc odłożona. Francji odmówiono przedstawicielstwa w Jałcie na skutek polityki Stanów Zjednoczonych, które nie zgadzały się na odbudowę tego państwa jako wielkiego mocarstwa, co było zamiarem Wielkiej Brytanii. Jednakże obaj alianci poparli przyznanie Francji strefy okupacyjnej w Niemczech. USA zadeklarowały w Jałcie zamiar wycofania wszystkich swoich oddziałów z Europy po dwóch dalszych latach.

Ponadto trzy mocarstwa odrzuciły prośbę Włoch o przyznanie im statusu alianta i większą pomoc finansową, ponieważ Francja i inne wyzwolone kraje miały pod tym względem pierwszeństwo, a poza tym Włochy musiałyby przede wszystkim przeprowadzić wolne wybory. Podczas konferencji uzgodniono przyznanie pełnej reprezentacji w Organizacji Narodów Zjednoczonych tylko dwóm republikom sowieckim i udzielenie prawa veta wielkim mocarstwom, z wyjątkiem przypadków, kiedy byłyby one stronami w debacie. Postanowiono, że należy zwołać konferencję w San Francisco w celu podpisania Karty Narodów Zjednoczonych i ustalono jej datę: 25.04.1945 r.

Roosevelt chciał, by Rosja podjęła walkę na Pacyfiku, na co ta przystała w zamian za koncesje terytorialne. J. Stalin obiecał, że po zakończeniu wojny w Europie, w ciągu 90 dni rozpocznie wojnę z Japonią. Zarówno Anglia jak i Ameryka zainteresowane były tym, w jaki sposób Stalin zamierza użyć swych sil militarnych w Europie Wschodniej. Zgodzono się też na radzieckie postulaty terytorialne na Dalekim Wschodzie: przyłączenie do ZSRR południowego Sachalinu i wysp Kurylskich, umiędzynarodowienie portu Daiven i przekazanie radzieckiej marynarce wojennej portu Arthur.

Najbardziej naglącym problemem była nadal sprawa Polski. Kiedy rozpoczynała się konferencja, w Polsce istniały dwa konkurencyjne rządy. W Londynie działał rząd T. Arciszewskiego, a w kraju Rząd Tymczasowy – marionetkowy gabinet ustanowiony przez Rosjan. Pierwszy popierany był przez USA i inne kraje zachodnie, a drugi przez J. Stalina. Jak przypuszczano, najważniejszymi kwestiami polskimi były granice i skład personalny rządu. Roosevelt przybył z koncepcją powołania Rady Prezydenckiej w Polsce, a W. Churchill usiłował łączyć kwestię przyszłego polskiego rządu z kwestią granic. Efektem końcowym było postanowienie o rozszerzeniu bazy Rządu Tymczasowego. W tym celu powołano do życia komisję dobrej woli z siedzibą w Moskwie. Tworzyli ją W. Mołotow oraz ambasadorowie USA i Wielkiej Brytanii. W dniach 17-28 czerwca 1945 r. w Moskwie, po rokowaniach, zadecydowano o utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, uznanego następnie przez kraje zachodnie. Premierem tego rządu został E. Osóbka-Morawski, a wicepremierem Władysław Gomułka oraz Stanisław Mikołajczyk, który był równocześnie ministrem rolnictwa i reform rolnych. Rząd ten uznały mocarstwa zachodnie, pomimo że był zdominowany przez komunistów. W ten sposób zostało wycofane poparcie dla gabinetu londyńskiego T. Arciszewskiego.

W Krakowie rozwiązała się Rada Jedności Narodowej, która w swym oświadczeniu wyrażała nadzieję, że „stronnictwa te nie ustaną w walce, aż zrealizowany zostanie ich wspólny postulat pełnej suwerenności Polski i ich dążenie do rzeczywistej demokracji w państwie polskim i w stosunkach międzynarodowych”. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej miał obowiązek przeprowadzić wolne i nie skrępowane wybory oparte na głosowaniu powszechnym i tajnym. Bez protestu mocarstw zachodnich ustalono także, że wschodnia granica Polski będzie przebiegać mniej więcej wzdłuż linii sowieckiej okupacji z 1939, na tzw. linii Curzona, w zamian za co Polska powinna otrzymać rekompensatę terytorialną na zachodzie i północy.

Konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie. Od lewej: Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin Fot.: Wikipedia